KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ game PC, console, retro online và phần mềm hữu ích

Một phán quyết gần đây của tòa án ở Ấn Độ đã công nhận người lao động trong nền kinh tế gig có tư cách pháp lý rõ ràng hơn, mở ra khả năng bảo vệ quyền lợi lao động cho hàng chục triệu người làm việc theo hợp đồng ngắn hạn, hợp đồng dịch vụ và qua các nền tảng (apps). Tuy nhiên, quyền tiếp cận hệ thống an sinh xã hội — như bảo hiểm y tế, hưu trí và trợ cấp thất nghiệp — vẫn đối mặt với nhiều rào cản pháp lý và thực tiễn.

Về mặt lý thuyết, công nhận pháp lý giúp người lao động gig có cơ sở để đòi hỏi quyền lợi như mức lương tối thiểu, bảo hiểm nghề nghiệp hoặc quyền được tổ chức đại diện. Các chuyên gia pháp lý cho biết quyết định đặt nền tảng cho việc áp dụng các quy định lao động hiện hành cho nhóm này, nhưng đồng thời làm lộ ra lỗ hổng trong khung pháp luật hiện tại: nhiều chương trình an sinh ở Ấn Độ (như Provident Fund hay Employees' State Insurance) hướng tới mối quan hệ lao động truyền thống giữa chủ và người lao động, trong khi người lao động gig thường làm việc cho nhiều nền tảng và có hợp đồng không rõ ràng.

Các nền tảng công nghệ cung cấp dịch vụ kết nối (ride-hailing, giao hàng, nền tảng freelance) đã phản ứng khác nhau: một số tuyên bố sẽ xem xét điều chỉnh chính sách để tuân thủ phán quyết, trong khi các nền tảng khác cảnh báo về chi phí cao và những tác động tới mô hình kinh doanh. Chính quyền trung ương và các bang cũng đang cân nhắc phương án thu thập đóng góp và mở rộng phạm vi các chương trình bảo hiểm để bao phủ lao động phi chính thức, nhưng chi tiết về nguồn tài trợ, thủ tục đăng ký và triển khai vẫn chưa được cụ thể hóa.

Việc đưa các lao động gig vào hệ thống an sinh đòi hỏi nhiều bước phức tạp: xác định tư cách người thụ hưởng, chuẩn hóa dữ liệu cá nhân và thu nhập, cơ chế đóng góp linh hoạt phù hợp với thu nhập không ổn định, và cơ chế thực thi đối với các nền tảng. Ngoài ra, sự phân mảnh giữa luật lao động, luật thuế và các chương trình phúc lợi xã hội khiến việc liên thông dữ liệu và quyền lợi bị trì hoãn.

• Đăng ký và theo dõi: Hệ thống cần ghi nhận những người làm việc cho nhiều nền tảng;
• Đóng góp tài chính: Cần mô hình đóng góp linh hoạt, có thể chia sẻ giữa người lao động, nền tảng và nhà nước;
• Thực thi: Cơ chế áp phạt, kiểm toán và giám sát nền tảng để bảo đảm tuân thủ.

Các tổ chức lao động và hiệp hội công nhân gig kêu gọi luật chuyên biệt hoặc các quy định bổ sung để bảo đảm an sinh và điều kiện làm việc công bằng. Những đề xuất bao gồm quỹ an sinh chuyên dụng cho người lao động gig, quy định minh bạch về thuật toán và bảo vệ chống phân biệt đối xử dựa trên dữ liệu hoạt động.

Nhiều quốc gia khác cũng đang thử nghiệm các mô hình bảo vệ cho lao động nền kinh tế số, từ các khoản đóng góp xã hội linh hoạt đến các chương trình bảo hiểm tối thiểu. Các nhà lập pháp ở Ấn Độ có thể tham khảo kinh nghiệm nước ngoài khi thiết kế khung pháp lý phù hợp với quy mô và tính đa dạng của lực lượng lao động gig tại nước này.

Về ngắn hạn, lao động gig có thể hưởng lợi từ một số cải tiến về quyền lợi pháp lý và khả năng khởi kiện hoặc thương lượng tập thể hơn. Nhưng để chuyển từ công nhận pháp lý sang an sinh thực tế cần nỗ lực phối hợp giữa tòa án, cơ quan quản lý, các nền tảng công nghệ và đại diện người lao động.

Phán quyết gần đây là bước tiến quan trọng về mặt nhận diện pháp lý cho lao động gig ở Ấn Độ, nhưng nó không tự động giải quyết các vấn đề về tài chính và hành chính để mở rộng an sinh xã hội. Các bên liên quan cần nhanh chóng làm rõ cơ chế tài trợ, phương thức triển khai và cơ chế giám sát để đảm bảo quyền lợi thiết yếu cho nhóm lao động ngày càng lớn này.

Đọc thêm: TechCrunch — bài phân tích chi tiết, Reuters — bản tin cập nhật, The Hindu — bài liên quan về chính sách nội bộ.