KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ trò chơi PC, Console, Retro online và phần mềm hữu ích

Trong hơn bốn thập niên kể từ khi HIV được nhận diện, liệu pháp kháng virus tác dụng mạnh (ART) đã biến nhiễm HIV từ án tử thành một bệnh lý mãn tính có thể quản lý. Tuy nhiên, ART phải dùng suốt đời và không loại trừ hoàn toàn virus khỏi cơ thể. Mục tiêu tiếp theo trong nghiên cứu là đạt được "thuyên giảm kéo dài" — trạng thái bệnh nhân ngừng thuốc nhưng virus không tái xuất hiện ở mức có thể phát hiện hoặc gây hại trong thời gian dài.

Các phương pháp tiếp cận hiện nay có thể chia thành một số hướng chính. Một là can thiệp miễn dịch bằng kháng thể broadly neutralizing antibodies (bNAbs). Trong nhiều nghiên cứu lâm sàng giai đoạn sớm, bNAbs — dùng đơn lẻ hoặc kết hợp — đã trì hoãn thời điểm virus tái xuất sau khi ngừng ART, đôi khi trong vài tháng. Bản chất đa dạng của virus HIV đòi hỏi các tổ hợp kháng thể hoặc phối hợp với vaccine nhằm tăng cường đáp ứng miễn dịch.

Một hướng khác là can thiệp vào nơi trú ẩn của virus — các "dự trữ" (reservoirs) trong tế bào và mô. Chiến lược "kick-and-kill" (khuấy động rồi tiêu diệt) dùng các tác nhân đánh thức virus tiềm ẩn kèm theo cơ chế tiêu diệt tế bào nhiễm, nhưng đến nay kết quả còn hạn chế do hiệu quả đánh thức không đồng đều và khó khăn trong loại bỏ hoàn toàn tế bào nhiễm.

Thay thế hoặc chỉnh sửa tế bào chủ cũng là hướng được chú ý. Hai ca bệnh nổi tiếng (được biết đến như "Berlin Patient" và "London Patient") cho thấy cấy ghép tế bào gốc từ người hiến mang đột biến CCR5Δ32 có thể dẫn tới thuyên giảm kéo dài hoặc chức năng như chữa khỏi. Tuy nhiên, ghép tủy xương là can thiệp rủi ro cao và không khả thi cho quy mô lớn. Kỹ thuật chỉnh sửa gen (ví dụ CRISPR, ZFN) đang được thử nghiệm để tạo ra tế bào miễn dịch kháng HIV, nhưng vẫn còn thách thức về độ an toàn và hiệu quả bền vững.

Song song đó, chiến lược "block-and-lock" nhằm đẩy virus vào trạng thái ngủ sâu không hoạt động suốt đời đang được nghiên cứu như một con đường ít rủi ro hơn so với loại bỏ hoàn toàn. Ngoài ra, các liệu pháp miễn dịch tế bào chuyên biệt (như CAR-T) đã cho thấy tiềm năng trong mô hình phòng thí nghiệm và một số thử nghiệm lâm sàng ban đầu.

Những tiến triển này được bổ trợ bởi cải tiến trong thuốc dài tác dụng (long-acting ART) làm giảm gánh nặng tuân thủ điều trị, nhưng phải phân biệt rõ giữa kiểm soát bệnh bằng thuốc lâu dài và thuyên giảm kéo dài khi ngừng thuốc.

Một số rào cản rõ rệt tồn tại. Đầu tiên là dự trữ virus phân bố rộng trong nhiều mô khác nhau, khó tiếp cận bằng thuốc và miễn dịch. Thứ hai là thiếu chỉ dấu sinh học tin cậy để dự đoán khi nào có thể ngừng ART an toàn; nhiều bệnh nhân tái phát mặc dù xét nghiệm dự phòng cho thấy tải lượng thấp. Thứ ba là vấn đề an toàn và tiếp cận: các phương pháp như ghép tế bào gốc hay chỉnh sửa gen có chi phí cao và rủi ro, khó nhân rộng ở quy mô toàn cầu, đặc biệt ở các vùng có gánh nặng dịch lớn.

Chuyên gia đồng ý rằng câu trả lời có lẽ sẽ nằm ở các liệu pháp kết hợp: kết hợp kháng thể, vaccine điều trị, thuốc tác động lên dự trữ, và can thiệp tế bào. Việc thử nghiệm các tổ hợp này đòi hỏi thiết kế nghiên cứu phức tạp, theo dõi dài hạn và tiêu chí an toàn chặt chẽ.

Về mặt xã hội và chính sách, điều quan trọng là song hành với nghiên cứu chữa bệnh là đảm bảo tiếp cận điều trị hiện tại và biện pháp phòng ngừa cho các cộng đồng dễ bị tổn thương. Các giải pháp đắt tiền sẽ chỉ có ý nghĩa nếu được kết hợp với chiến lược phân phối công bằng.

Kết luận: các tiến bộ khoa học gần đây mang đến hy vọng thực tế hơn về thuyên giảm kéo dài cho HIV, nhưng vẫn còn nhiều chặng đường để đến một giải pháp an toàn, hiệu quả và có thể áp dụng rộng rãi. Cộng đồng nghiên cứu tiếp tục thử nghiệm nhiều hướng kết hợp, trong khi chính sách y tế và nguồn lực toàn cầu quyết định tốc độ chuyển từ khám phá sang ứng dụng.