KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ game PC, console, retro online và phần mềm hữu ích

Những bức ảnh do thám giải mật từ các thời kỳ chiến tranh lạnh đã hé lộ sơ bộ về một khu đền đài và cấu trúc kiến trúc lớn nằm giữa thảo nguyên Kazakhstan. Qua nhiều năm khảo sát ảnh vệ tinh và điều tra thực địa, các nhà khảo cổ học vừa công bố kết quả khai quật cho thấy đây là dấu tích của một thành phố thời Đồ Đồng, có niên đại vào khoảng giữa thiên niên kỷ II trước Công nguyên. Khám phá đã làm sáng tỏ nhiều câu hỏi về mức độ tổ chức xã hội và mạng lưới trao đổi trên thảo nguyên Á-Âu trong thời kỳ này.

Khởi đầu bằng việc phân tích ảnh do thám lịch sử và ảnh vệ tinh hiện đại, nhóm nghiên cứu đã nhận diện một cụm bám vết hình học không tương đồng với mô hình nông thôn xung quanh: các đường rãnh, những bức tường nền và dãy cấu trúc ăn khớp cho thấy bố cục có tính quy hoạch. Sau khi tiến hành khảo sát nền và khai quật thăm dò, các nhà khoa học phát hiện nền móng nhà, lò luyện kim nhỏ, đồ gốm, và nhiều mảnh đồng cùng các công cụ, chứng tỏ hoạt động sản xuất kim loại tại chỗ.

Phương pháp niên đại bằng phóng xạ (radiocarbon) trên mẫu than và xương thu được từ các tầng văn hóa cho kết quả tương ứng với kỷ nguyên đồ đồng, vào khoảng năm 2200–1500 TCN (với sai số nhiễu nhất định tùy theo mẫu). Từ bằng chứng đồ vật và cấu trúc, chuyên gia nhận định khu định cư có chức năng kết hợp giữa cư trú, sản xuất và có thể cả quản lý phân phối hàng hóa.

Điểm đáng chú ý là quy mô và tính tổ chức: các con đường nhỏ, nền nhà kiên cố và khu vực sản xuất tập trung gợi ý về một cộng đồng có tầng lớp chuyên môn và khả năng điều phối lao động. Ngoài ra, các vật liệu ngoại lai — mảnh vỏ, mảnh đá quý và một số kiểu gốm không địa phương — gợi ý mạng lưới trao đổi với các vùng xa, phù hợp với mô hình trao đổi rộng khắp trên lộ trình Á-Âu trong thời cổ đại.

Phát hiện bắt nguồn từ các ảnh do thám khiến câu chuyện càng đáng chú ý: những bức ảnh lịch sử này cung cấp một “bản đồ” ban đầu để các nhà khảo cổ chọn vị trí khai quật, cho thấy giá trị của việc kết hợp kho ảnh thăm dò với công nghệ viễn thám hiện đại. Các tác giả cho biết còn nhiều hạng mục cần làm rõ, bao gồm phân tích vi mảnh, nghiên cứu địa tầng chi tiết và khai quật mở rộng để xác định quy mô thực sự của thành phố.

Về mặt học thuật, di tích cung cấp bằng chứng trực tiếp giúp điều chỉnh quan niệm về sự xuất hiện của các trung tâm tổ chức trên thảo nguyên — nơi trước đây thường bị coi là không phù hợp cho thành thị hóa phức tạp. Kết hợp với dữ liệu từ các khám phá khác, vị trí này có thể làm rõ vai trò của thảo nguyên như không gian trung gian cho trao đổi văn hóa và hàng hóa giữa Trung Á, Tiểu Á và châu Âu.

Tuy nhiều chi tiết vẫn đang trong giai đoạn xác minh, phát hiện này là lời nhắc về giá trị của việc khai thác tư liệu hình ảnh lịch sử cùng công cụ khảo sát hiện đại để tìm kiếm di tích bị che lấp trên thảo nguyên. Các nghiên cứu tiếp theo sẽ tập trung vào mở rộng khai quật, phân tích chuyên sâu các chất liệu kim loại và tổ chức các nghiên cứu đa ngành nhằm làm rõ cấu trúc xã hội, công nghệ sản xuất và mạng lưới trao đổi của cộng đồng cổ đại này.

Độc giả muốn tìm hiểu thêm có thể tham khảo bài tổng hợp của Ars Technica về khám phá này tại Ars Technica, cũng như các bài phân tích chuyên sâu khác từ các tờ tin lớn: BBC Science và Nature – Archaeology, nơi cập nhật các nghiên cứu khảo cổ có liên quan.