KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ trò chơi PC, Console, Retro online và phần mềm hữu ích

Một nghiên cứu vừa được đưa tin cho thấy hình ảnh các siêu anh hùng — cụ thể là Batman — đặt trong không gian công cộng như nhà ga tàu điện ngầm có thể thay đổi cách hành xử của hành khách, khiến họ cư xử lịch sự và hợp tác hơn. Các nhà nghiên cứu đã tiến hành quan sát thực địa, so sánh hành vi của người đi tàu khi môi trường xung quanh chứa các hình ảnh khác nhau, và báo cáo cho thấy có sự khác biệt dễ nhận thấy khi xuất hiện hình tượng quen thuộc gợi liên tưởng tới công lý và trật tự.

Theo bản tin trên TechSpot, thí nghiệm được thực hiện dưới dạng thử nghiệm trường: các poster hoặc hình ảnh được treo ở những vị trí chiến lược trong nhà ga, và những thay đổi trong hành vi của hành khách được ghi nhận thông qua quan sát trực tiếp hoặc video giám sát đã được phê duyệt. Khi xuất hiện hình ảnh Batman, các nhà quan sát nhận thấy xu hướng giảm hành vi bất lịch sự công cộng — ví dụ ít tranh chấp chỗ ngồi, giảm hiện tượng chen lấn, và nhiều hành vi giúp đỡ lẫn nhau hơn so với các điều kiện đối chứng (chẳng hạn ảnh phong cảnh hoặc hình ảnh vô cảm).

Những phát hiện này phù hợp với một dòng nghiên cứu lâu dài về hiệu ứng “bị quan sát” (watching eyes effect), trong đó sự hiện diện tượng trưng của đôi mắt hoặc biểu tượng giám sát làm tăng mức độ tuân thủ xã hội. Tuy nhiên, điểm mới ở đây là hiệu ứng không chỉ đến từ hình ảnh mắt mà còn từ biểu tượng văn hóa có tải nghĩa đạo đức — một siêu anh hùng được nhiều người nhận diện.

Kết quả mở ra những gợi ý thiết thực cho quản lý vận hành giao thông công cộng và thiết kế không gian công cộng: sử dụng hình ảnh có tính biểu tượng, dễ nhận diện có thể là một biện pháp chi phí thấp nhằm cải thiện hành vi công cộng tạm thời mà không cần đến can thiệp cưỡng chế. Các nhà quản lý có thể cân nhắc thử nghiệm các chiến dịch trực quan trong nhà ga, phương tiện công cộng để giảm rủi ro xô đẩy, tăng trải nghiệm hành khách và củng cố trật tự xã hội.

Tuy nhiên, hiệu ứng này có giới hạn: nó có thể mang tính ngắn hạn, khác nhau theo bối cảnh văn hóa, và không thể thay thế cho các chính sách dài hạn như đào tạo, cải thiện cơ sở hạ tầng hay tăng cường giám sát kỹ thuật số khi cần thiết.

Dù kết quả hứa hẹn, nghiên cứu trường thực địa thường gặp thách thức trong kiểm soát biến số — khó xác định chính xác nguyên nhân duy nhất dẫn tới thay đổi hành vi. Hiệu ứng có thể phụ thuộc vào thời gian, vì thói quen có thể quay trở lại khi những hình ảnh trở nên quá quen thuộc. Ngoài ra, yếu tố đạo đức khi sử dụng hình ảnh có sức ảnh hưởng tâm lý cũng cần được cân nhắc, đặc biệt nếu triển khai rộng rãi mà không thông báo rõ ràng tới công chúng.

Ở mức độ thực dụng, việc đưa vào không gian công cộng những biểu tượng văn hóa phù hợp — như hình ảnh siêu anh hùng — có thể là một công cụ bổ sung hữu ích để thúc đẩy hành vi hợp tác và lịch sự tạm thời. Nhà nghiên cứu và nhà quản lý nên tiếp cận kết quả này với tinh thần thận trọng: tiếp tục kiểm chứng qua các nghiên cứu mở rộng, đánh giá hiệu quả lâu dài và tôn trọng tính minh bạch với cộng đồng trước khi nhân rộng mô hình.

Để đọc thêm về báo cáo và phân tích, bạn có thể tham khảo bài viết gốc trên TechSpot: When Batman rides the subway, we act nicer — TechSpot. Thông tin nền về hiệu ứng "bị quan sát" cũng có thể tìm thấy trên các bài báo khoa học phổ thông và phân tích tâm lý xã hội, ví dụ tại Scientific American và các bài tổng quan trên các tạp chí hành vi xã hội.