KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ trò chơi PC, Console, Retro online và phần mềm hữu ích

Trong những năm gần đây, các khu vực giàu khoáng sản ở miền bắc Myanmar trở thành bản đồ của những mỏ đất hiếm trái phép — hoạt động khai thác không được quản lý, thường do các mạng lưới thương mại và lực lượng vũ trang điều hành. Sự bùng nổ này xuất phát từ nhu cầu toàn cầu đối với các thành phần then chốt trong điện tử, ô tô điện và năng lượng xanh, nhưng hệ quả đối với môi trường và cộng đồng địa phương đang ngày càng rõ rệt.

Phương pháp khai thác đất hiếm thường là lộ thiên và xử lý quặng bằng nước, sinh ra hàng loạt bùn thải, nước rỉ và trầm tích độc hại. Những vật liệu này chứa kim loại nặng và chất phóng xạ vết như thorium, có thể gây ô nhiễm nguồn nước, làm tắc dòng chảy, phá hủy hệ sinh thái thủy sinh và làm giảm năng suất nông nghiệp vùng hạ lưu. Người dân sống cạnh mỏ báo cáo nước đục, cá chết và mất đất canh tác — dấu hiệu rõ ràng của ô nhiễm kéo dài.

Khai thác đất hiếm ở Myanmar thường nằm ngoài khuôn khổ pháp lý: thiếu giấy phép, không có đánh giá tác động môi trường và gần như không có quản lý an toàn cho người lao động. Nhiều báo cáo cho thấy hoạt động này được điều phối bởi các mạng lưới phức tạp gồm thương nhân địa phương, các tổ chức vũ trang và đôi khi là các doanh nghiệp xuyên biên giới. Sự bất ổn chính trị và xung đột vũ trang ở một số vùng khiến việc thực thi pháp luật càng thêm khó khăn, tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động khai thác chui phát triển.

Đất hiếm là nguyên liệu quan trọng cho nhiều ngành công nghiệp cao công nghệ. Khi nguồn cung từ những khu mỏ hợp pháp bị hạn chế, thị trường nhắm tới nguồn khai thác phi pháp, kéo theo rủi ro đạo đức và môi trường cho các nhà sản xuất toàn cầu. Việc phụ thuộc vào nguồn vật liệu không được kiểm soát làm dấy lên câu hỏi về trách nhiệm trong chuỗi cung ứng: các công ty có thể đảm bảo tính bền vững khi nguồn nguyên liệu xuất xứ từ vùng xung đột và hoạt động khai thác gây ô nhiễm hay không?

Giải quyết vấn đề đòi hỏi hành động đa chiều: tăng cường giám sát và thực thi môi trường tại chỗ, minh bạch hóa chuỗi cung ứng, hỗ trợ các phương án khai thác bền vững hơn và cung cấp giải pháp thay thế kinh tế cho cộng đồng địa phương. Tuy nhiên, trong bối cảnh chính trị Myanmar nhiều biến động, sự can thiệp của cơ quan quốc gia và cộng đồng quốc tế đều gặp rào cản lớn. Bảo tồn môi trường đòi hỏi phối hợp giữa chính quyền, tổ chức xã hội dân sự và doanh nghiệp nhập khẩu nguyên liệu.

Nhu cầu về đất hiếm sẽ tiếp tục tăng khi nền kinh tế số và năng lượng sạch mở rộng. Nếu không có hành động kịp thời, chi phí môi trường và xã hội tại những điểm nóng khai thác có thể trở nên không thể phục hồi, đồng thời tạo ra rủi ro lớn cho các chuỗi cung ứng toàn cầu. Người tiêu dùng, nhà sản xuất và nhà hoạch định chính sách đều đứng trước lựa chọn: tiếp tục dựa vào nguồn nguyên liệu rủi ro hay đẩy mạnh các chính sách minh bạch, tái chế và thay thế công nghệ để giảm áp lực khai thác.

Bài viết này tóm lược những hệ lụy chính của khai thác đất hiếm bất hợp pháp ở Myanmar với giọng điệu trung tính, nhấn mạnh tác động môi trường và xã hội cùng những thách thức trong việc quản lý nguồn tài nguyên chiến lược giữa bối cảnh nhu cầu toàn cầu gia tăng.