KhoGameHub – Diễn đàn Công Nghệ & Gaming, nơi chia sẻ trò chơi PC, Console, Retro online và phần mềm hữu ích

Các nghiên cứu về bệnh Parkinson lâu nay tập trung nhiều vào yếu tố di truyền, nhưng một loạt bằng chứng mới đang khiến cộng đồng khoa học xem xét lại — môi trường, đặc biệt là nguồn nước và các hóa chất hòa tan trong đó, có thể đóng vai trò lớn hơn chúng ta nghĩ.

Truyền thống nghiên cứu Parkinson từng cho rằng đột biến gen giải thích phần lớn nguy cơ. Tuy nhiên, số liệu dịch tễ cho thấy nhiều cụm ca bệnh không thể lý giải chỉ bằng di truyền. Các nhà nghiên cứu đã tập trung điều tra các yếu tố môi trường, trong đó nước ngầm và nước sinh hoạt thường chứa dư lượng các hợp chất công nghiệp và nông nghiệp như trichloroethylene (TCE), các loại thuốc trừ sâu và hợp chất hữu cơ bền vững.

Các nghiên cứu dịch tễ học mới chỉ ra mối liên hệ giữa tiếp xúc lâu dài với một số hóa chất hòa tan trong nước và nguy cơ phát triển Parkinson. Những nghiên cứu này không khẳng định mối quan hệ nhân quả một cách dứt khoát nhưng tạo ra một mô hình suy luận: tiếp xúc môi trường tích tụ trong nhiều năm có thể kích hoạt hoặc thúc đẩy các quá trình sinh học làm hỏng tế bào thần kinh sản xuất dopamine — loại tế bào bị tổn thương trong Parkinson.

Một số khu vực có hệ thống cấp nước hoặc nguồn nước ngầm bị ô nhiễm công nghiệp ghi nhận tỉ lệ Parkinson cao hơn trung bình. Mẫu nước tại những vùng này đôi khi phát hiện dấu vết TCE — một dung môi công nghiệp từng phổ biến — và các hợp chất nông nghiệp liên quan đến rối loạn hệ thần kinh. Thí nghiệm trong phòng thí nghiệm cho thấy một số hóa chất này có khả năng làm suy yếu tế bào thần kinh hoặc kích hoạt phản ứng viêm mãn tính ở não, hai cơ chế được cho là liên quan đến bệnh Parkinson.

Dù vậy, chứng cứ từ các nghiên cứu dịch tễ vẫn còn nhiều giới hạn: sai số trong đo tiếp xúc môi trường, dữ liệu lịch sử nước uống chưa đầy đủ, và tính tương tác phức tạp giữa gen và môi trường khiến kết luận nhân quả khó đạt được. Các nhà khoa học vì vậy kêu gọi nghiên cứu quy mô lớn, dài hạn hơn và cải thiện việc theo dõi chất lượng nước để làm sáng tỏ vấn đề.

Nếu mối liên hệ giữa ô nhiễm nước và Parkinson được khẳng định rõ hơn, hệ quả đối với chính sách công và y tế cộng đồng sẽ lớn: cần tăng cường giám sát nguồn nước, rà soát các chất gây hại trong môi trường, và định hướng các chương trình phòng ngừa cho những cộng đồng có nguy cơ cao. Điều này cũng đặt ra yêu cầu minh bạch hơn từ các ngành công nghiệp, quy định chặt chẽ hơn về thải bỏ chất thải công nghiệp và nông nghiệp, cùng chương trình xử lý nước thải hiệu quả hơn.

Các phát hiện gần đây không bác bỏ vai trò của gen trong Parkinson nhưng mở rộng bức tranh: yếu tố môi trường, đặc biệt là nguồn nước bị ô nhiễm, có thể góp phần đáng kể vào nguy cơ mắc bệnh. Giải mã mối quan hệ phức tạp giữa gen và môi trường đòi hỏi dữ liệu tốt hơn và nghiên cứu liên ngành. Trong khi chờ kết luận cuối cùng, việc tăng cường giám sát và hạn chế tiếp xúc với các hóa chất khả nghi vẫn là bước thận trọng cần thiết.

Đọc thêm: Bài báo gốc trên WIRED, Thông tin về TCE từ EPA, và bài tổng quan về yếu tố môi trường và Parkinson trên Nature Reviews Neurology.